Արժեքավոր ու հնացած արխիվային նյութերը` թանգարաններում

Թանգարաններում պահվող հին ձեռագրերը, գրքերը, լուսանկարները, փաստաթղթերը ինչպե՞ս են պահպանվում, վերականգնվում և ախտահանվում: Ի՞նչ միջոցառումներ են իրականացվում արխիվային նյութերն ուսումնասիրողներին հնարավոր մանրէներից պաշտպանելու համար: Մշակութային ժառանգության և ժողովրդական արհեստների վարչության պետի տեղակալ ԵՐԱՆՈՒՀԻ ՄԱՐԳԱՐՅԱՆԸ «Իրատեսի» հետ զրույցում ասաց, որ մշակույթի նախարարության ենթակայության տակ գտնվող թանգարանները ուսումնասիրում են, ընտրում իրենց ֆոնդերում առաջնահերթ վերականգնման, ամրակայման, մանրէազերծման կարիք ունեցող նյութերը և ցանկը ներկայացնում նախարարությանը: Այդ նյութերի թվային ցուցանիշը տեղադրվում է նրանց հետ կնքվող սուբսիդային պայմանագրերում, և թանգարանները պարտավորվում են տարվա ընթացքում նշված թվով առարկաներ վերականգնել` ի թիվս այլ աշխատանքների: Այսպես, օրինակ, Հայաստանի ազգային պատկերասրահը, Երևանի պատմության թանգարանը ներսում են իրականացնում վերականգնման աշխատանքները, իսկ այն թանգարանները, որոնք չունեն համապատասխան պայմաններ, օգտվում են այլ կազմակերպությունների ծառայություններից: Այսպիսով, ընդհանուր առմամբ, նյութերը վերականգնվում են, ուսումնասիրողներն էլ զերծ են մնում մանրէներից, թեև Երանուհի Մարգարյանի խոսքով՝ մանրէներ ունեցող, այսինքն` վտանգ ներկայացնող նյութեր թանգարաններում չկան:
Զրուցեցինք նաև Եղիշե Չարենցի անվան գրականության և արվեստի թանգարանի (ԳԱԹ) տնօրեն ԿԱՐՈ ՎԱՐԴԱՆՅԱՆԻ հետ: Այստեղ անհամեմատ շատ են արխիվային նյութերը: Վերականգնման բաժին չունեն: Թանգարանի տնօրենը նշեց, որ առաջնային խնդիրներից են համարում հնացած, քայքայված արժեքավոր փաստաթղթերը, հնատիպ ձեռագրերը, գրքերը կոնսերվացնելը, ինչը, սակայն, թանկ հաճույք է: Մշակույթի նախարարության տրամադրած գումարով կարողանում էին տարեկան ընդամենը տասը միավոր գիրք վերականգնել Մատենադարանի համապատասխան լաբորատորիայում, սակայն 2015-ին կառավարության որոշումով` պոլսահայ բանասեր, գրող Թորոս Ազատյանի ֆոնդի հավաքածուի օսմաներեն, թուրքերեն, պարսկերեն և արաբերեն ձեռագրերի մեծ մասը ի պահ է տրվել Մատենադարանին, և փոխարենը կնքվել է ԳԱԹ-ի առարկաների վերականգնման պայմանագիր, ըստ որի` 2015-2025 թթ. տարեկան 500 միավոր վնասված, քայքայման եզրին գտնվող ձեռագրեր վերականգնվելու են հնագույն ձեռագրերի պահպանության և վերականգնման լիարժեք պայմաններ ունեցող Մատենադարանում: Ընդհանուր առմամբ, ԳԱԹ-ի ֆոնդերը միլիոնուկես միավոր են և պարբերաբար վերականգնման կարիք ունեն: Իսկ ինչպե՞ս պետք է մարդիկ պաշտպանվեն հնարավոր մանրէներից, եթե գործ ունեն այն նյութերի հետ, որոնք դեռ վերականգնվելու և մանրէազերծվելու բախտին չեն արժանացել: ԳԱԹ-ի տնօրենի խոսքով` չես կարող իմանալ` որ նյութերում մանրէներ կան, որոնցում` ոչ, բայց արխիվի հետ գործ ունենալիս մասնագետները հատուկ դիմակներ, ձեռնոցներ են կրում: «Երկրորդ տարին է՝ գրական մասի հանձնաժողով ենք կազմել, հաշվառում ենք իրականացնում, ու վերջը չի երևում, այնքան շատ են նյութերը»,- ասաց տնօրենը:

Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Պատմության վկաները
• Վերացող ծաղիկներ
• Ձեռք մեկնելու գաղափարը առաքելության վերածվեց
• «Մի նայեք, որ փոքր է մեր երկիրը, եթե արդուկով այս սարերը հարթեցնեք, Չինաստանից մեծ կլինի»
• «Բանկ օտոման» գործողությունը ժամանակին ցնցել էր ամբողջ Եվրոպան
• «Դրսից մեզ վրա կա­րող են ազ­դել միայն ներ­սի գոր­ծիք­նե­րով»
• «Ե­րե­սուն տա­րի ձգ­վեց մեր ան­կա­խու­թ­յան պատ­մու­թ­յու­նը, մենք շա­հե­ցի՞նք»
• Մշա­կույ­թը հեռ­վից հե­ռու պահ­պա­նե­լու հույ­սով
• Անի­մա­ցիան, աշ­խարհն ու մենք
• «Մեր տա­րածք­նե­րը փոք­րա­ցան, ո­րով­հետև այդ­պես էլ չհաս­կա­ցանք, որ պետք է խմենք մեր բա­ժա­կով»
• Արվեստի ուժը
• Նոր մա­տե­նա­շա­րը ներ­կայաց­նում է արևմտա­հայ և ս­փ­յուռք­յան գրող­նե­րի
• Բե­մը կեն­դա­նու­թ­յուն է ստա­նում ա­ռայժմ միայն մա­նուկ­նե­րի հա­մար
• «Գիրք սիրողների համար սա իսկական մկնդեղ է` հյութեղ ու անտանելի»
• Հա­մաշ­խար­հա­յին դա­սա­կան­նե­րի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րը՝ դու­դու­կով
• «Բնակ­չու­թ­յու­նը պատ­րաստ չէ, բայց տար­վում են աշ­խա­տանք­ներ»
• Ամա­նո­րի գի­շե­րը դի­մա­վո­րե­լու են ե­կե­ղե­ցում
• «Ջա­զի մեջ զգաց­վում է ապ­րածդ ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նը»
• «Ե­թե չլի­ներ Փե­լե­շ­յա­նը, կար­ծում եմ, դեռևս գտած չէի լի­նի կի­նո­յում իմ ու­ղին»
• «Հու­շար­ձան­ներն այդ տա­րածք­նե­րի պատ­կա­նե­լու­թ­յան անձ­նագ­րերն են»

Մեկնաբանություններ